განხილვა:თავი

სხვა მნიშვნელობები რომელიც ქეგლშია და ინტერნეტში არა:

1. 1. «,თავი არს ყოველთა ცხოველთა ყელს ზეითი» (საბა). – ადამიანის (და სხვა ცხოველის) სხეულის ყელს-ზევითი ნაწილი, რომელშიც მოქცეულია ცენტრალური ნერვული სისტემის ყველაზე მნიშვნელოვანი წარმონაქმი – ტვინი, აგრეთვე შეგრძნების მთავარი (მხედველობის, სმენის, ყნოსვის) ორგანოები. თავის ქალა. – თავის მოკვეთა. – თავის დაბანა. – თავის დამკარგველი თმას დასტიროდაო (ანდაზა). სახელის გატეხას თავის გატეხა სჯობიაო (ანდაზა). თავი მრგვალია, მაგრამ ბურთივით კი არა, ცოტა მოგრძოა, გვერდებიდან შეწეულია და უკან კი გამოწეული. ერთი წილი თავისა თმით არის დაფარული. მეორე კი – არა. ზემო ნაწილს თავისას საქოჩრე ჰქვია, უკანა ნაწილს – კეფა, წინას – პირისახე (ი. გოგებ.). მოხუცმა ძაღლს თავზე გადაუსვა ხელი (ა. ქუთათ.). ოფოფი პატარა ფრინველია, ტანი აქვს წვრილი და მოგრძო, ...თავზე ლამაზი ქოაორი ასხია (ი. გოგებ.). ფიგურ. გარდა ამისა, მათ (= მენშევიკებმა) აქ კარგა დიდი სიყალბე ჩაიდინეს: ჩვენთვის საინტერესო საგანს თავი მოაცალეს და პოლემიკის ცენტრი კუდზე გადაიტანეს (სტალინი). ზამბახმა დახარა ლამაზი თავი პატარა (კ. მაყ.). გაზაფხულია და ყვავილები მორცხვად თავს ხრიან იქაც და აქაც (გ. ტაბ.). || ადამიანის ამ ორგანოს ზედა ნაწილი, რომელიც თმით არის დაფარული. თავზე ქუდი ხურავს. – თავი სტკივა. – [ონისეს] ჭაღარა თმა თავზე ჩირგვივით ადგა (ლ. ქიაჩ.). || ადამიანის ეს ორგანო როგორც აზროვნების ცენტრი. აქედანვე წარმოდგება ის მარქსისტული დებულება, რომლითაც ჩვენ იდეალებს საწარმოო ძალთა განვითარების ისტორიაში უნდა ვეძებდეთ და არა ადამიანების თავში (სტალინი).
2. 2. რისამე (მთის, კოშკის და სხვ.) ზედა ნაწილი (საპირისპ. ძირი). ვით მარმარილო, შორს თეთრად მოჩანან მთის თავები (ვაჟა). სვავი იჯდა კლდის თავზე... და სიამოვნებით იქექებოდა (თ. რაზიკ.). «არ მახსოვს, რომ... ჩვენს კოშკის თავებს ესე ზანზარი შესდგომოდეთ ქარი მსხლისაგან» (ი. მაჩაბ. თარგმ.). წიწილა საბუდარს თავზე მოექცეოდა და ძირს მიწაზე დაეშვებოდა და დაეცემოდა ხოლმე (ი. გოგებ.). || რისამე (ყუთის, სკივრის, ქვევრის და მისთ.) ზედა, ასახდელი ნაწილი, – სარქველი, სახურავი. «გუშინ მოვხადე თავი ჭურს» (ნ. ლორთქ.). კასრის თავზე ჩამომჯდარ შავწვერა მეთულუხეს თულუხის ხელნებზე ფეხები გაეჩაჩხა (რ. გვეტ.). || რისამე (მაგ., სუფრის, ურმის და სხვ.) წინა ნაწილი (საპირისპ. ბოლო). სუფრის თავში იჯდა თავსაფრიანი ქართველი ქალი (გ. შატბ.). ურმის თავზე... ზის პატარა მიხა (ეკ. გაბ.).
3. 3. დასაწყისი (ამბისა, თხზულებისა და მისთ.) საპირისპ. ბოლო. ვინც თავი არა სთქვა, ბოლო არ იყოო (ანდაზა). ქართლურ თქმულებაში არ არის ნათქვამი, ვინ იყო ამირანის მამა, ალბათ, იმიტომ, რომ თქმულებას თავი აკლია (ივ. ჯავახ.). || სათავე, მიზეზი. «რადგან თავია სიცრუე ყოვლისა უბედობისა, მე რად გავწირო მოყვარე, ძმა უმტკიცესი ძმობისა?» (რუსთაველი).
4. 4. რისამე ხელმძღვანელი, მეთაური. ამ სიტყვებსა შენ მოგიძღვნი. უსტაბაშო, ამქრის თავო! (ი. დავით.). || რისამე წამომწყები, მოთავე, ამტეხი. ჩხუბის თავი. – ჯანყის თავი. – «ბოროტის თავი მე თვითონა ვარ!» (ი. მაჩაბ. თარგმ ).
5. 5. ძვ. მთავარი, უმთავრესი. თავი სარჩო და საზრდო გურულებისა ღომი და სიმინდია (ი. გოგებ.). თავი მიზეზი ამისი (= ქონებიანობისა) ის არის, რომ ამ ქვეყანაში ხალხს თავისუფლება ჰქონდა (ი. გოგებ.). ვარშავა თავი ქალაქი [არის] პოლონეთისა (ი. გოგებ.).
6. 6. საუკეთესო ხარისხისა (პური, ღვინო, არაყი...). თავი პური. – თავი არაყი. – «აბა ახლა ერთი რაზედაც გული გთხოვს, მიირთვი, ზედაც სამი ყანწი... თავი ღვინო გადაჰკარ!» (დ. მაჩხ.). 2. რაიმე თხზულების დასრულებული ნაკვეთი (რომელსაც თავისი სათაური ან ნომერი აქვს), – ნაწილი, კარი. პომპეუსის საქართველოში შემოჭრა და ამ დროიდან მოყოლებული ამბები ამ წიგნის (= «ქართველი ერის ისტორიის») მეოთხე თავშია მოთხრობილი (ივ. ჯავახ.). მონოგრაფია ხუთი თავისაგან შედგება («კომ.»). ფიგურ. ისტორიის აზარი თავი.
7. 7. ზოგიერთი ბოსტნეული მცენარის ცალი (ცალკე აღებული). სამი თავი ნიორი. – ერთი თავი ბოლოკი – კომბოსტოს უკეთესი თავები გაკორტნილი იყო (ი. გოგებ.).
8. 8. კულინ. სხვადასხვა სახის საჭმელი, გარკვეული თანამიმდევრობით მისართმევი. სადილი სამი თავი საჭმლისაგან. – სუფრა სხვადასხვა თავი საჭმელებით გაივსო (აკაკი).
9. 9. უკუქც. ნაცვალსახ. საკუთარი პიროვნება, – თავისი არსება. რაც მოგივა დავითაო, ყველა შენი თავითაო (ანდაზა). მელა მახეში გაება, თავი მოიმძინარა, სიზმარი იქნებაო (ანდაზა). [ძმები] მუდამ დღე სანადიროდ დაიარებოდნენ და იმით ირჩენდნენ თავსა (ზღაპ.). აქ ხალხი მხოლოდ თავის თავს ემყარება და თავიდანვე მტრულ პოზიციაში უდგება სათათბიროს, როგორც რეაქციის ციხე.სიმაგრეს, ეს კი მაღლა და მაღლა ასწევს მის რევოლუციურ სულისკვეთებას და ნიადაგს მოუმზადებს საერთო ძლევამოსილ გალაშქრებას (სტალინი). ჩემო თავო, ბედი არ გიწერია! (აკაკი). ღვინოვ, შენ თავსა ნუ იქებ, ჭკუა არა გაქვს ქებული! (ხალხ.). || საკუთარი სიცოცხლე. თავს გეფიცები! – «თავს გავწირავდი და საწყალ ხალხს კი ვიხსნიდი» (ი. მაჭავ. თარგმ.). «ვიფიქრე, ჩემს თავს შევსწირავ, მტლედ დავედები შვილებსა!» (ს. მგალობ.). «არც ისეთი რაინდი ხარ, თავი შეგწირო!» (ვ. ბარნ.). ◊ თავისი თავი (ჩემი თავი, შენი თავი...) იგივეა, რაც თავი (მნიშვ. 10). შეწუხდა გიორგი, ჩაუფიქრდა თავის თავს (ილია). «ყურმა ხომ არ მომატყუა?» – შეეკითხა თავის თავს [მიხეილი] (მ. გარიყ.). ◊ თავის თავს გაამართლებს ახ. ბარბარ. ამაო არ აღმოჩნდება, მოსალოდნელ შედეგს გამოიღებს (რაიმე წამოწყება). ლენინის გეგმამ თავისი თავი გაამართლა (საბჭ კავშ. ისტ.).
10. 11. რთული ფუძის მეორე შემადგენელი ნაწილი. ერისთავი. მუხლისთავი. ქინძისთავი. თავიდან ზმნს. 1. წინათვე, მაშინვე, იმთავითვე, პირველადვე. «ის კაცი რომ არ იყო სანდო, ამას თავიდან ვგრძნობდი» (ლ. ქიაჩ.). თავიდან დედა მინერგავდა ამ შთაგონებას (ა. მირცხ.). || დასაწყისიდან. პიესის მოსმენა არ გსურდა თავიდან? (ი. გრიშ.). 2. ხელახლა, განმეორებით, ისევ. რამდენჯერაც წაიკითხავდნენ, იმდენ ნასკვს ჩააგდებდნენ კრიალოსანივით ათს რომ გაათავებდნენ, თუ კიდევ საჭირო იქნებოდა, თავიდან დაიწყებდნენ (აკაკი). გაბომ კიდევ დაიწყო თავიდან, როგორ სცემდნენ (ს. შანშ.). საკმაოა დასამუშავებელ დეტალზე ქლიბის ოდნავად ზედმეტი დაწოლა, რომ მუშაობის თავიდან დაწყება მოგვიხდეს («ახ. კომ.»). ◊ აუტკივარ თავს იტკივებს იხ. აუტკივარი. ◊ თავზე (თავს) ადგას არ შორდება, არ ეშვება, არ ეხსნება, სდარაჯობს; დასცქერის, ყურადღებას ან მზრუნველობას არ აკლებს, უვლის. ოფიცრებიც კი მთელი დღე თავს ადგნენ ჯარისკაცებს და ამხნევებდნენ დაღალულებს (ი. მაჭავ. თარგმ.). ◊ თავზე ბუზს არ ისვამს იხ. ბუზი. ◊ თავზე დაათენდება იხ. დაათენდება. ◊ თავზე ენგრევა იხ. ენგრევა. ◊ თავზე კაკალს [და]ამტვრევს იხ. ამტვრევს, დაამტვრევს. ◊ თავზე საყრელი გადატ. ჭარბად, ბლომად, უხვად რომ არის რამე, – ძალიან ბევრი, თავსაყრელი. კურდღელს საჭმელი თავზე საყრელი ჰქონდა (ი. გოგებ.). «იმ დროს, როცა გვარდიელებს ყველაფერი თავზე საყრელი აქვთ, ჩვენ თბილი ლუკმა გვენატრება» (რ. გვეტ.). ◊ თავზე წამოაჯდება იხ. წამოაჯდება. ◊ თავზე ხელაღებული იხ. ხელაღებული. ◊ თავი ა[ღა]რა აქვს (რისამე) ა[ღა]რ შეუძლია (რამე), უნარი ა[ღა]რ შესწევს (რისამე). მე იმისი რჩენის თავი აღარა მაქვსო (ზღაპ.). ბევრი ლაპარაკის თავი არც უწინ ჰქონდა იოსებს (ნ. ლორთქ.). ◊ თავი და ბოლო წიგნ. დასაწყისი და დასასრული. || გადატ. (საქმის) შინაარსი, არსი; ვითარება. გაფიცვა და კიდევ გაფიცვა და ცოტა რამ გროშების შეგროვება საბრძოლო სალაროსთვის – აი მათი მუშაობის თავი და ბოლო (სტალინი). «ეს არის ჩემი შეცოდების თავი და ბოლო» (ი. მაჩაბ. თარგმ.). ◊ თავი და თავი იხ. თავი-და-თავი. ◊ თავიდან აიცდენს, აიცილებს იგივეა, რაც აიცდენს. აიცილებს. ◊ თავიდან მოიშორებს იგივეა, რაც მოიშორებს. ◊ თავიდან (თავით) ბოლომდე (ბოლომდის) დასაწყისიდან დასასრულამდე; მთლიანად. [«ვეფსის-ტყაოსანი»] წავიკითხე თავიდან ბოლომდე (აკაკი). თავიდან ბოლომდის ჩაის ტოტები შეიმოსება ხოლმე მოგრძო ფოთლებით (ი. გოგებ.). [გენომ] ახედ-დახედა თავით ბოლომდის [შენობას] (ი. ეკალ.). || გადატ. სავსებით, მთლად, სულ. ჯერ ერთი, თავისთავად ცხადია, რომ კაპიტალისტური წარმოება არ შეიძლება იყოს ერთი რამ მთლიანი და მოწყობილი: ის თავიდან ბოლომდე დაქუცმაცებულია ცალკე კაპიტალისტების კერძო საწარმოებად (სტალინი). თავიდან ბოლომდე ყალბი, მოსყიდული ბურჟუაზიული პრესა მეტად უცხო და მტრულია მშრომელი მასებისათვის, იგი მთლიანად ემსახურება კაპიტალისტური მონოპოლიების ინტერესებს («კომ.»). ◊ თავიდან (თავით) ფეხ[ებ]ამდე (ფეხ[ებ]ამდის) გადატ. მთლად, მთლიანად, სულ ერთიანად (ადამიანის შესახებ). ვერ იყო იოთამი კარგ გუნებაზე: თავიდან ფეხებამდის წურწურით წყალი გასდიოდა (ვაჟა). ლამაზმა გოგონამ ამათვალიერ-ჩამათვალიერა თავიდან ფეხებამდე (ქ. ბაქრ. თარგმ.). [შოველი და მარგალიტა] თავით ფეხამდე ტყავში იყვნენ გახვეული (ი. მაჭავ. თარგმ.). დედა-ჩემს ყვითელმა ფერმა გადაჰკრა, თავით ფეხამდის თრთოლა დააწყებინა (ლ. არდაზ.). || გადატ. სავსებით, მთლიანად. როგორც ხედავთ, ამ მეჩექმის მდგომარეობა უკვე პროლეტარულია, მაგრამ მისი შეგნება ჯერ კიდევ არ არის პროლეტარული, ის თავით-ფეხამდე წვრილბურჟუაზიულია (სტალინი). ◊ თავი თავს (მოჰყავს) მოიყვანს [და]აბოლოვებს, [და]აგვიოგვინებს, თავს [მო]აბამს რასმე. «ახლა რაღა დროსია, საქმე დამიწყია, უნდა თავი თავს მოვიყვანო!» (ა. ცაგარ.). ◊ თავი კაცი წლოვანებით, ღირსებით ან მდგომარეობით ყველასთვის პატივსაცემი კაცი, – თავკაცი. დილაადრიანად მოხუცნი, თავი კაცები შეიყარნენ (ნ. ლორთქ.). [შაჰინ-შაჰმა] სამივე ქვეყნიდან მოწინავე გვარების თავი კაცები დაიბარა (ივ. ჯავახ.). ელისაბედზე ვერ იმოქმედა ვერც მართას ფუჩუნმა..., ვერც სოფლის თავი კაცების რჩევამ (ნ. ლორთქ.). ◊ თავი ქალი ყველასათვის პატივსაცემი, პირველი ქალი. [ნატო] თავი ქალია, დაფასებული კოლექტივში (მიხ. მრევლ.). ◊ თავი მაღლა (ამაყად...) უჭირავს იხ. უჭირავს. ◊ თავი მოაქვს თავი მოსწონს, – დიდგულობს, ტრაბახობს, იკვეხის; ცდილობს თავი მოაჩვენოს რადმე. ქვემო უბნელებს თავი მოაქვთ მამულის სიბევრით (ეკ. გაბ.). «რა ძალიან თავი მოგაქვს, განა არ ვიცი, ვინცა ხარ!» (ი. მაჭავ. თარგმ.). ◊ თავი მომიკვდეს! მოგიკვდეს ჩემი თავი! საუბ. თანაგრძნობის ნიშნად საკუთარი თავის დაწყევლა რაიმე უბედურების ან უსიამოვნების გამო (რომელიც მეორე პირს შეემთხვა). || ფიცი, დაფიცება [თავისი სიმართლის დასადასტურებლად]. «თავი მომიკვდეს... თუ მე დღეს მსხალი გემოთ მენახოს (ი. გოგებ.). ◊ თავის თავზე მუშაობს ახ. თვითგანვითარებას ეწევა, დამოუკიდებლად მეცადინეობს (თავისი ცოდნის ასამაღლებლად). ამხანაგი... გულმოდგინედ მუშაობს თავის თავზე, ყოველთვის მომზადებული ცხადდება მეცადინეობაზე («კომ.»). ◊ თავი ქვას [მი]ახალოს! იგივეა, რაც თავში ქვა იხალოს, იცეს! ◊ (ვისიმე) თავს არის (რამე) (რამე) ემართება, მოსდის, დაემართება, შეემთხვევა (ვისმე). იაგორას... ვერ გამოერკვია, თუ რა იყო ამის თავს (ეკ. გაბ.). «შავარდენმა ხომ არსად დაიკივლა და შენ გული შეგენძრა, ჩემო ლამაზო, რა არის შენს თავსა?» (თ. რაზიკ.). «რა ვქნა, არ იტყვი, რა არის შენს თავსა?» (ი. მაჭავ. თარგმ.). ◊ თავს ასდის, აუდის საკმარისია (ვინმესთვის), ჰყოფნის, სწვდება; საკმარისზე მეტია (ვინმესთვის). «ეს ნახევარი პური მაქვს, დღეს მე ეს საზრდოდ თავსაც ამდისო» (ზღაპ.). «მე კი ერთი ჩიტი თავს ამდის» (თ. რაზიკ.). ორი დღის ბაზრობა თავს აუდიოდა ქალაქს (ლ. ქიაჩ.). ◊ თავს აიშვებს იხ. აიშვებს. ◊ თავს აიწყვეტს გადატ. გათამამდება, გათავხედდება, თავს გავა. ◊ თავს აკლავს იხ. აკლავს. ◊ თავს ამოყოფს იხ. ამოყოფს. ◊ თავს არ [ა]იტკივებს, თავს არ [გა]იცხელებს, თავს არ [შე]იწუხებს იხ. იტკივებს, აიტკივებს, იცხელებს, გაიცხელებს, იწუხებს, შეიწუხებს. ◊ თავს (თავზე) [მო]ახვევს იხ. ახვევს, მოახვევს. ◊ თავს [გა]ანებებს, თავს დაანებებს, თავს მიანებებს (თავის განებება, თავის დანებება, თავის მინებება) იხ. ანებებს, გაანებებს, დაანებებს, მიანებებს, დანებება, მინებება. ◊ თავს [გა]ართმევს (თავის გართმევა) იხ. ართმევს, გაართმევს, გართმევა. ◊ თავს გადადებს (თავის გადადება) იხ. გადადებს. ◊ თავს (თავზე) გადახდება შეემთხვევა, დაემართება (რამე). ნუ დასცინი სხვასაო, გადაგხდება თავსაო (ხალხ.). ◊ თავს გასდის იხ. გასდის, ◊ თავს გადის (გაუდის) იგივეა, რაც თავს გასდის. «ძალიან თავს გავიდნენ... და ხედავთ, რაებს სჩადიან?» (ი. მაჭავ. თარგმ.). ამხანაგი სტალინი ასწავლის ჩვენს კადრებს თავს არ გავიდნენ, თვითდამშვიდებას არ მიეცნენ მიღწეულით («კომ.»). ◊ თავს გაიტანს (თავის გატანა) იხ. გაიტანს, გატანა. ◊ თავს [გამო]იდებს (თავის გამოდება) იხ. იდებს, გამოიდებს, გამოდება. ◊ თავს [გა]უყადრებს (თავის გაყადრება) იხ. უყადრებს, გაუყადრებს, გაყადრება. ◊ თავს მოსჭრის, თავი მოეჭრება (თავის მოჭრა) იხ. მოსჭრის, მოეჭრება., მოჭრა. ◊ თავს [შე]იკავებს (თავის ზეკავება) იხ. იკავებს, შეიკავებს, შეკავება. ◊ თავს დააგდებინებს, თავებს დააყრევინებს თავებს დასჭრის, თავ[ებ]ის მოკვეთით, სიკვდილით დასჯის. მკვლელნი მისნი (= იოთამისა) შეიპყრო [მეფემ]... და თავები დააყრევინა (ი. გოგებ.). ◊ თავს (თავზე) დაადგება, წაადგება, წამოადგება იხ. დაადგება, წაადგება, წამოადგება. ◊ თავს (თავზე) დაატყდება იგივეა, რაც დაატყდება. ◊ თავს დადებს (თავის დადება) იხ. დადებს, დადებამ, ◊ თავს [და]ესხმის იგივეა, რაც [და]ესხმის2. ◊ თავს დაეცემა იგივეა, რაც დაეცემა (მნიშვ. 3). ◊ თავს [და]იძვრენს (თავის დაძვრენა) იხ. იძვრენს, დაიძვრენს, დაძვრენა. ◊ თავს [და]იჭერს (თავის დაჭერა) იხ. იჭერს, დაიჭერს, დაჭერა. ◊ თავს (თავზე) დასტრიალებს იხ. დასტრიალებს, იხ. თავს დაუვლის იხ. დაუვლის. ◊ თავს [და]უკრავს (თავის დაკვრა) იხ. უკრავს, დაუკრავს, დაკვრა. ◊ თავს ევლება იხ. ევლება. ◊ თავს იგდებს გადატ. უზრდელად, თავხედურად იქცევა. «რა თავს იგდებ, უბედურო?» (ა. ცაგარ.). «ნუ იგდებ თავს!» (ნ. ლორთქ.). «რა თავს იგდებთ?» (ს. შანშ.). ◊ თავს [გამო]იდებს იხ. იდებს, გამოიდებს. ◊ თავს იმტვრევს იხ. იმტვრევს. ◊ თავს იყრის თავთავს გამოიტანს, ამოიყრის, ამოიტანს. როცა ღომი ზრდას გაათავებს, თავს იყრის, ესე იგი მოგრძო და მომრგვალო თაველს ანუ თავთავს გამოიტანს (ი. გოგებ.). ◊ თავს იჩენს იხ. იჩენს. ◊ თავს ლაფს დაასხამს იხ. დაასხამს1. თავს მისცემს (ფიქრებს, ძილს, დასვენებას...) გადატ. დაიწყებს (ფიქრს, დასვენებას...), მიეცემა (ძილს, ოცნებას...). ტყის პირად შორსა გზას მიმავალი, მივწივი და ძილს მივეცი თავი (გ. ტაბ.). [აბრეშუმის] ჭიამ... დამჭლევებულმა და დაღალულმა, დასვენებას მისცა თავი (ი. გოგებ.). ფრინველებმა მოსვენებას მისცეს თავი (ი. გოგებ.). ◊ თავს მისცემს (ტყეს...) თავს შეაფარებს (ტყეს...). იმავე ღამეს... ტყეს მივეცი თავი (გ. შატბ.). ◊ თავს [მო]აბამს [და]ასრულებს, [და]აბოლოებს, [და]აგვირგვინებს. [ნატო] მზად იყო, თუგინდ სიცოცხლის ფასად, თავი მოება ნაკისრი საქმისათვის (მიხ. მრევლ.). ◊ თავს [მო]აბეზრებს (თავის მობეზრება) იხ. აბეზრებს, მოაბეზრებს, მობეზრება. ◊ თავს [მო]იდრეკს, თავს [მო]უდრეკს (თავის [მო]დრეკა) იხ. იდრეკს, მოიდრეკს, მოუდრეკს, მოდრეკა. ◊ თავს მოიყვანს დაასრულებს, დააბოლოებს, დააგვირგვინებს, თავს მოაბამს. მინდა საქმე თავს მოვიყვანო (ქ. ბაქრ. თარგმ.). ◊ თავს [მო]იყრის, თავს [მო]უყრის (თავის მოყრა) იხ. იყრის, მოიყრის, მოუყრის (მოყრა). ◊ თავს მოუქონავს (თავის მოქონვა) იხ. მოუქონავს, მოქონვა. ◊ თავს [მო]სჭრის (თავის მოჭრა) იხ. სჭრის, მოსჭრის, მოჭრა. ◊ თავს უკრავს გადატ. გაისტუმრებს, იძულებით გაგზავნის; ჩააგდებს (სადმე არასასურველ ადგილას). წამსვე ძროხაში მე მიკრეს თავი, ჩემს სახლ-კარიდან გამაგდეს შორსა (ილია). «შენი დიდი პატივისცემა თორემ ახლავ ციხეში ვუკრავდი თავს!» (ი. მაჭავ. თარგმ.). ◊ თავს [შე]იკავებს (თავის შეკავება) იხ. იკავებს, შეიკავებს, შეკავება. ◊ თავს [შე]იმაგრებს (თავის შემაგრება) იხ. იმაგრებს, შეიმაგრებს. შემაგრება. იხ; თავს წააგებს იხ. წააგებს. ◊ თავს წაართმევს 1. (ცხენი...) გაიტაცებს ისე, რომ მხედარი სადავეს ვეღარ დაუჭერს. 2. გადატ. (ძილი...) დაიმორჩილებს, შეიპყრობს. ძილმა თავი წაართვა –– რულმა ეხლაც წაართვა თავი (ვ. ბარნ.). ◊ თავს წაიღებს საუბ. გულს გააწყალებს, გააბრუებს (ლაპარაკით). შდრ. ტვინს წაიღებს. «კარგია, თავი ნუ წაიღე!» (ი. მაჩაბ. თარგმ.). ◊ თავს წამოყოფს იხ. წამოყოფს. ◊ თავში აუვარდება 1. თავში (სისხლი) მოაწვება. || გადატ. (ღვინით, არყით) დათვრება, – შეზარხოშდება. ჭაჭის არაყი თავში აუვარდა და ორივეს ენა ამოადგმევინა (ვაჟა). 2. საუბ. გადატ. გაყოყოჩდება, გადიდგულდება (ქებისაგან, წარმატებისაგან და სხვ.). ქება თავში აუვარდა. ◊ თავში მოსდის გადატ. ფიქრობს, აზრად მოსდის. ახლა აღარავის მოსდიოდა თავში ჩემი დატუქსვა (ქ. ბაქრ. თარგმ.). უარის თქმა თავშიაც არ მომსვლია (ეკ. გაბ.). ◊ თავში საცემი გადატ. სადარდებელი, საფიქრებელი; სანანებელი; მოსავლელი. კიდევ რამე გაგიჩნდებოდა თავში საცემი, რას დაუღონებიხარო (ზღაპ.). თავში საცემი ხდებოდა შენი შვილებიც სხვებისა (შ. მღვიმ.). ◊ თავში ქვა იცეს! თავში ქვა იხალოს! თავში[მც] ქვა უხლია! ლანძღ. რაც უნდა, ისა ქნას. «თავში ქვა იეც და ისა ქენი!» – «შე დალოცვილო, ქვა ვიცე თავში, რა პასუხია, როგორ იქნება?!» (ილია). «შენ იქნებ სთქვა, თავშიმც ქვა უხლიაო, მაგრამ მთავრობა ასე არ ფიქრობს» (ს. შანშ.). ◊ თითქოს თავზე ბუზი არ აფრენია იგივეა, რაც თითქოს ბუზი არ აფრენია (იხ. აუფრინდება). ◊ იმავ თავით იგივეა, რაც იმთავითვე. მონგოლებს თვალი და ყური ფრთხილად ჰქონდათ: ეს ამბავი იმავ თავით შეიტყეს (ი. გოგებ.). ◊ იმ თავით ამ თავამდე იმ დღიდან დაწყებული დღემდე; იქიდან აქამდე. «იმ თავით ამ თავამდე უბედურ გზას ვადგავარ» (ა. ყაზბ.). ◊ კაცის თავზე თითო კაცზე, სულზე. ზაფხულობით ყოველ ნახევარ საათში გადის ოზურგეთიდან ჯაგვი... [შემოქმედში] წამსვლელთათვის, კაცის თავზე ახდევინებენ სამ შაურს (თ. სახოკ.). ◊ მეხი კი დაგაყარე (დაგეცა) მაგ თავზე)! იხ. დააყრის, ◊ რა თავში იხლის!? იხ. იხლის. ◊ სიფრთხილეს თავი არა სტკივაო იხ. სიფრთხილე. ◊ ქალაქის თავი რევოლუციამდ. ქალაქის მმართველობის სათავეში მდგომი პირი (შდრ. მნიშვ. 4). ◊ შაქრის თავი, თავი შაქარი კონუსის ფორმის შაქარი (აკეთებდნენ ძველად). ერთი თავი შაქარი. – [შაქრის ქარხანაში] ყალიბში შაქრის თავები გამოჰყავთ (ი. გოგებ.). ◊ შენმა თავის გახეთქამ! იხ. გახეთქა. ◊ ცოცხალი თავით არ... გადატ. ყოველ ღონეს იხმარს, რომ არ..., ეცდება, რომ არ... ცოცხალ თავით არ დაგანებებ! – ცოცხალი თავით იქ არ წავალ! – ცოცხალი თავით არ გაგიშვებ! ◊ (რისამე) წლის თავი რაიმე საგულისხმო ფაქტის (მაგ., დღესასწაულის, დაბადების ან გარდაცვალების) აღსანიშნავი დღე, თარიღი (ან მისი სწორი). ა. ყაზბეგის დაბადების ასი წლის თავი. – წლის თავზე ეკატერინეს გაუჩნდა შვილი (ეკ. გაბ.).

~Dixtosa (განხილვა) 16:59, 19 თებერვალი 2015 (UTC)